De burger ruimte geven

Gezondheid wordt nog te vaak gezien als iets wat van zorgprofessionals of beleidsmakers komt. Maar echte verandering begint bij mensen zelf, in hun eigen leefomgeving. Hoe zorgen we ervoor dat burgers niet alleen zorgconsumenten zijn, maar ook actieve coproducenten van hun eigen gezondheid? Dit vraagt om het doorbreken van bestaande structuren en het versterken van eigenaarschap, zodat mensen daadwerkelijk de ruimte en middelen krijgen om gezond te leven.

Lees hieronder de inspiratie van Lea Bouwmeester. Heb je hier een reactie over, of wil je meepraten over dit onderwerp? Kijk dan op het FvG-kanaal op 1Sociaaldomein. Hier kun je jouw ervaringen en knowhow delen en je laten inspireren door anderen.

De burger als breekijzer

Als systemen vastlopen, zijn het vaak niet de experts, maar de mensen zelf die de weg vooruit weten. “De burger is geen groep die je moet ‘bereiken’, maar het breekijzer dat beweging brengt. Ze zien waar het wringt, waar het beter kan. En komen met verrassend rake en praktische oplossingen. Mits je ze serieus neemt, de juiste vragen stelt en ruimte biedt om samen te denken,” zegt Lea Bouwmeester, voorzitter van de Federatie voor Gezondheid.

Volgens Lea krijg je échte antwoorden als je met mensen praat over hun dagelijks leven. Waarom mensen wel of niet de huisarts bellen. Wat het verschil maakt tussen stilvallen of blijven meedoen. Of waarom sommige woorden in een brief juist wel begrepen worden, en andere niet. “Juist deze simpele, maar wezenlijke vragen openen de ruimte voor een ander gesprek: eentje waarin mensen niet alleen hun ervaring delen, maar ook actief bijdragen aan oplossingen,” zegt Lea.  “Juist dáár waar mensen het minst worden gehoord, is vaak de meeste wijsheid te vinden. Niet op basis van cijfers of modellen, maar op basis van ervaring, waarden en gezond verstand,” zegt Lea, die namens de Federatie al jaren dialogen voert met groepen burgers in heel Nederland.

Van praten over mensen naar praten met mensen

Beleid wordt vaak gemaakt in gescheiden werelden: het systeem versus de leefwereld, formeel versus informeel, professioneel versus burger. Maar uiteindelijk is er maar één samenleving. En daarin moeten we andere dingen durven doen. “Als je begint bij het systeem, blijf je ook in het systeem hangen. Begin je bij het dagelijks leven van mensen, dan ontstaat er ruimte voor echte oplossingen die werken in de praktijk. Als onderdeel van een breder geheel van omgeving, relaties en zingeving,” zegt Lea.

Lang werd gezondheid gezien als iets van professionals en instellingen. “Maar dat systeem heeft zijn grens bereikt. Gezondheid kan niet langer ‘geleverd’ worden. Het moet ontstaan in het leven zelf,” zegt Lea. “De mooiste voorbeelden komen van onderop: buurttuinen, wandelgroepen, sociale recepten. Mensen die zélf betekenis geven aan gezond leven, ondersteund waar nodig.”

Het omkeren van perspectief is geen pleidooi tegen beleid, maar een uitnodiging om het beter te doen. Lea: “We moeten af van het idee dat participatie betekent: ‘denk mee met ons plan.’ Verandering begint wanneer het plan bij mensen zelf begint. Aan de keukentafel, op het schoolplein, in het buurthuis. Dáár ligt de toekomst van gezondheid. Niet in protocollen, maar in relaties.”

De sleutel tot beleid dat werkt

Ons beleid mist dus de gezamenlijke wijsheid van de samenleving. Het bundelen van ieders kennis en perspectief. Hoe het dan wel moet? “We moeten stoppen met denken vóór mensen, en weer gaan werken mét mensen,” stelt Lea. “Meer verhalen, minder modellen. Meer luisteren, minder overnemen.” Volgens Lea vraagt dat om moed, tijd en vertrouwen. Maar levert dat ook veel op. “Beleid dat werkt én verbindt. Want uiteindelijk begint goed beleid met goede relaties.”

Door breder te kijken, voorbij hokjes, domeinen en doelgroepen, ontstaat ruimte voor nieuwe vormen van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. Niet top-down, maar vanuit betrokkenheid en vertrouwen in wat gezondheid oplevert in plaats van alleen wat het kost. Zo maken we beleid dat niet alleen werkt, maar ook verbindt. En waarin ruimte ontstaat voor een nieuw verhaal waarin samenleving, politiek en gezondheid weer samenkomen. Dat begint niet met modellen of systemen, maar met het lef om écht te luisteren. Tijd om opnieuw te vragen. Opnieuw te bouwen. Niet voor mensen, maar met hen.

Heb je hier een reactie over, of wil je meepraten over dit onderwerp? Kijk dan op het FvG-kanaal op 1Sociaaldomein. Hier kun je jouw ervaringen en knowhow delen en je laten inspireren door anderen.