Solidariteit verbreden

Solidariteit is het fundament van ons zorgstelsel. Maar onder druk van stijgende zorgkosten, krapte op de arbeidsmarkt en een toegenomen nadruk op ‘eigen verantwoordelijkheid’ verschuift het debat. Wie verdient nog toegang tot collectieve zorg, en wanneer? We verkennen hoe we solidariteit kunnen verbreden. Niet alleen als vangnet voor wie valt, maar ook als trampoline die mensen helpt om gezond, verbonden en betekenisvol te leven.

Lees hieronder de inspiratie van Thomas Plochg. Heb je hier een reactie over, of wil je meepraten over dit onderwerp? Kijk dan op het FvG-kanaal op 1Sociaaldomein. Hier kun je jouw ervaringen en knowhow delen en je laten inspireren door anderen.

Van zorg als vangnet naar gezondheid als trampoline

De druk op de zorg is enorm. De zorgkosten blijven stijgen, het personeelstekort loopt op en de vraag naar zorg neemt alleen maar toe. Als dit zo door blijft gaan, worden we gedwongen keuzes te maken over wie nog wél en wie niet geholpen kan worden. Discussies over ‘eigen verantwoordelijkheid’ en leefstijlkeuzes steken steeds vaker de kop op: waarom zou iemand die gezond leeft evenveel bijdragen als iemand die er, in de ogen van anderen, een ongezonde leefstijl op nahoudt? Solidariteit staat daardoor in ons zorgsysteem onder druk. Wat betekent solidariteit nog in zo’n systeem? En hoe kunnen we die herijken om gezondheid écht centraal te stellen? “Zolang we solidariteit blijven organiseren binnen de grenzen van het zorgstelsel, lopen we vast,” zegt Thomas Plochg, directeur van de Federatie voor Gezondheid. Volgens hem vraagt het begrip om verbreding: niet alleen als vangnet voor wie valt, maar ook als trampoline die mensen helpt gezond, veerkrachtig en betrokken te blijven.

Gezondheid begint vóór de val

“We hebben een systeem gebouwd dat perfect is ingericht op het repareren van mensen. Maar we moeten toe naar een systeem dat mensen helpt om hun eigen gezondheid vorm te geven.” De zorg fungeert nu als vangnet; een onmisbaar veiligheidssysteem, maar pas als je al gevallen bent. We hebben ook een trampoline nodig: iets dat je helpt om in beweging te blijven, op te veren, mee te doen. En dat vraagt niet om nóg meer zorg, maar om een ander perspectief op waar de verantwoordelijkheid ligt – én wat solidariteit dan betekent. “Het systeem heeft zich helemaal rond ziekte georganiseerd. Alles is erop gericht om op dat moment in te grijpen. Maar als je gezondheid als vertrekpunt neemt, dan ben je op een ander moment in het leven aanwezig. Vóór de val.”

Wat Thomas betreft is het tijd dat we onszelf de vraag stellen wat we collectief belangrijk genoeg vinden om in te investeren. En wat we daar zelf aan kunnen bijdragen, als individu én als gemeenschap. “Solidariteit gaat dan niet alleen over geld, maar ook over gedrag, omgeving, relaties en zingeving. Je kunt gezondheid niet uitbesteden. Het is geen kwestie van wachten tot iets misgaat en dan het zorgstelsel inschakelen. Gezondheid moet van mensen zelf zijn – iets wat je elke dag mee vormgeeft, in hoe je leeft, werkt, woont en omgaat met anderen. Het is geen product dat je afneemt, maar een proces waarin je zelf een actieve rol hebt.” Een visie die past bij een holistische benadering van gezondheid, waarin het niet gaat om de afwezigheid van ziekte, maar om de kwaliteit van leven in brede zin.

Tijd voor een ander vertrekpunt

Toch lopen idealen vaak vast op de realiteit van regels, kaders en financiële schotten. “We zeggen dat we mensen centraal stellen, maar sturen ondertussen op losse handelingen en meetbare output. Daardoor verdwijnt de ruimte voor betekenisvol handelen. Als je van professionals verwacht dat ze integraal werken, maar ze tegelijk blijft beoordelen op losse stukjes, dan werkt dat niet. En de actieve burger krijgt pas ruimte als hij in het juiste beleidsvakje past, wat de kracht van onderop belemmert. We blijven werken volgens oude spelregels, waardoor we steeds opnieuw tegen dezelfde beperkingen aanlopen.”

“We moeten dus niet méér van hetzelfde gaan doen, maar iets anders gaan doen.” Thomas’ pleidooi vraagt niet om een radicale afbraak, maar om een ander vertrekpunt. Investeren in de voorwaarden voor gezondheid, niet alleen in de gevolgen van ongezondheid. In welzijn, zingeving, sociale verbinding, bestaanszekerheid. In dingen die misschien niet direct meetbaar zijn, maar wel essentieel om mensen veerkrachtig te houden. Dat vraagt ook om een nieuw politiek verhaal, dat mensen verbindt en uitnodigt om samen verantwoordelijkheid te nemen. Solidariteit wordt daarmee geen kwestie van vangnet alleen, maar ook van meebewegen, mogelijk maken en optillen – als een trampoline.

Heb je hier een reactie over, of wil je meepraten over dit onderwerp? Kijk dan op het FvG-kanaal op 1Sociaaldomein. Hier kun je jouw ervaringen en knowhow delen en je laten inspireren door anderen.